Stichting Learn for Life ging in het kader van het Erasmusproject ‘Voice of the Learner’ op bezoek in Vlaanderen, Wales en Ierland om in beeld te brengen hoe inspraak van de leerder daar in de Volwasseneneducatie geregeld is. Dat leverde mooie voorbeelden op over hoe de leerder actief en structureel wordt betrokken bij het beleid, de inhoud en vormgeving van het onderwijsaanbod.

In 2024 gaan twee nieuwe Erasmusprojecten van start rond dit thema. Een vanuit Nederland en Ierland en een nog breder in 5 Europese landen. Dit laatste project is een initiatief van de EAEA (de Europese associatie voor Volwasseneneducatie). In beide projecten wordt nader in kaart gebracht hoe de positie van de leerder in de verschillende landen is geregeld en wat wij van elkaar kunnen leren.
Vooruitlopend daarop nam Stichting Learn for Life een kijkje bij Werkzaak Rivierenland in Geldermalsen. En ontdekte tijdens het bezoek en interview met Thea van Beusichem, coördinator en begeleider van het Leerlab en met Tanja Mes, taaltrainer Nt2 bij Werkzaak, dat ver reizen niet nodig is om ook hier inspirerende voorbeelden te vinden.

Even kennismaken. Wat is Werkzaak Rivierenland voor een organisatie?

Werkzaak Rivierenland is een ontwikkelbedrijf dat in opdracht van 8 gemeenten vanuit locaties in Tiel en Geldermalsen mensen begeleidt die zonder hulp moeilijk een baan vinden of kunnen behouden. Werkzaak Rivierenland gelooft erin dat iedereen in de samenleving mee moet kunnen doen. Werk is daarbij heel belangrijk, want het geeft zelfvertrouwen, sociale contacten en (financiële) zelfstandigheid. Wij geloven erin dat iedereen talenten heeft en zich kan ontwikkelen. Wij versterken de ander bij het ontdekken, benutten en vergroten van dat talent. Indien nodig bieden wij inkomensondersteuning of werk in een aangepaste omgeving’, vertelt Thea. Het leren en ontwikkelen is daarom ‘dagelijkse kost’.

Hoe ziet de doelgroep die jullie bedienen eruit?

Die is heel divers. Het gaat om mensen die zijn aangewezen op beschut werk of voor wie de Indicatie Banenafspraak geldt. Maar ook helpen wij werkzoekenden uit de Bijstand weer op weg. Inmiddels werken wij ook nauw samen met het Praktijkonderwijs en Voortgezet Speciaal Onderwijs (VSO). Wij helpen leerlingen de overstap naar werk te maken. Een andere heel belangrijke doelgroep vormen statushouders en inburgeraars.

Wat kunnen mensen bij jullie zoal leren?

Bij het Leerlab staat het aanleren van vaardigheden om de zelfredzaamheid te vergroten centraal. Het aanbod aan cursussen en trainingen is overigens breed. Van het aanleren van Nederlands als tweede taal (Nt2) aan de inburgeraars en statushouders tot het ondersteunen van mensen die hier zijn geboren, maar moeite hebben met lezen en schrijven of met rekenen (Nt1). Eigenlijk gaat het om het aanleren van alle ‘21e-eeuwse vaardigheden’ die nodig zijn om goed te kunnen functioneren op de werkplek of in de thuissituatie. Dus ook over zaken als het aanleren van digitale vaardigheden, het leren omgaan met geld of leren solliciteren. Werkzoekenden en doelgroepmedewerkers die bij Werkzaak Rivierenland werkzaam zijn, kunnen via hun werkcoach worden aangemeld. De trainingen worden gemiddeld eens in de 4 of 5 weken aangeboden. Zo hoeven zij dus nooit lang te wachten.

De praktijk staat bij het leren centraal

Daarnaast biedt Werkzaak ook Leerwerkroutes aan. Deze zijn gericht op het opdoen van essentiële werkvaardigheden en vakkennis. Dat kunnen interne leerroutes zijn bij Werkzaak zelf, zoals in het klantcontactcentrum, Smaakzaak (het eigen restaurant) of in de schoonmaak. Door de nauwe samenwerking met bedrijven, zijn er ook volop mogelijkheden om kennis te maken met andere vakgebieden. Zowel in de hallen, waar nu bijvoorbeeld op grotere schaal montagesystemen voor zonnepanelen in elkaar worden gezet, als ook extern bij bedrijven in bouw, de logistiek of techniek.

Deelnemers kunnen op deze manier een zogeheten Praktijkverklaring behalen. Dit is een soort ‘deelcertificaat’ waaruit blijkt dat je bepaalde werkprocessen van een mbo-opleiding echt beheerst. Dat maakt het heel waardevol. Deze Praktijkverklaring wordt uitgegeven door het SBB, is gebaseerd op de kwalificatiestructuur van het mbo en is heel herkenbaar voor werkgevers.

Samenwerking voorop

Hoewel heel veel geleerd wordt binnen de locaties van Werkzaak, is samenwerking met partners onmisbaar voor een voldoende passend aanbod. Partners zijn onder meer de Taalhuizen, de bibliotheek en het ROC Rivor. Ook de bedrijven uit de regio waarmee Werkzaak afspraken heeft zijn essentieel voor het leren op de werkplek. Onder meer door middel van groepsplaatsingen kunnen medewerkers gezamenlijk als groepje leren en werken binnen een bedrijf. Vanuit Werkzaak is dan een praktijkbegeleider regelmatig in het bedrijf aanwezig en wordt gekeken wat er nog nodig is aan training of ondersteuning om door te groeien naar een duurzame plaatsing.

Maar ook voor de ontwikkeling van leermiddelen en lesmaterialen wordt samenwerking gezocht. Zo werkt Tanja nu samen met Stichting Expertisecentrum Oefenen.nl aan heel korte online ‘mini-lesjes’ die mensen helpen bij alledaagse vraagstukken die spelen op de werkvloer. Vooral voor mensen met een andere achtergrond of cultuur is het soms lastig te weten wat de juiste ‘gebruiken’ zijn. Zo gaat een van die mini-lessen, die onder de naam ‘Leerflitsen’  worden aangeboden, over wat je kan doen als je op het werk gepest wordt en wat de rol is van een vertrouwenspersoon.

Hoe krijgt inspraak van de lerende bij Werkzaak Rivierenland vorm?

Vanuit het project ‘Voice of the Learner’ zijn wij vooral geïnteresseerd in de invloed die de lerende heeft op zijn leerproces. Hoe ziet dat er dan uit?

Thea antwoordt dat de medewerker zelf als lerende op veel verschillende manieren actief betrokken wordt bij wat er geleerd wordt en hoe dat vorm kan krijgen. Zowel bij de intake, als de hulpvraag van de medewerker of werkzoekende wordt besproken, tijdens de lessen en de regelmatige evaluaties wanneer wordt gevraagd naar de leerwensen en ervaringen. Door het grote en diverse aanbod aan trainingen en werkplekken kan op tal van wensen worden ingespeeld. Natuurlijk wel binnen het kader dat het leren en ontwikkelen bijdraagt

aan het kunnen participeren in werk of de samenleving. De Praatplaat Werkzaak maakt duidelijk hoe het proces van begeleiding naar werk eruit ziet en welke fasen dit kent. Van de instroom, oriëntatie en onderzoek, ontwikkeling tot aan matching en uitplaatsing en welke instrumenten per fase ingezet kunnen worden. Hoe_werkt_Werkzaak_Praatplaat.pdf (werkzaakrivierenland.nl).

Zelf geformuleerde en haalbare doelen dragen er aan bij dat de lerende gemotiveerd aan een traject begint. Om die reden worden medewerkers ook geholpen als zij nog onvoldoende in beeld hebben wat zij willen of kunnen. Voor mensen uit onze doelgroep is het volgen van onderwijs en leren kiezen wat bij je past, niet altijd vanzelfsprekend. Om dat te ontdekken zijn er zogeheten ‘proef- en doe-dagen’ en is er het oriëntatie-café. Verder kunnen onze medewerkers en werkzoekenden in het kader van hun oriëntatie korte stages lopen.
Ook is het tijdens de onderzoeksfase heel gebruikelijk dat medewerkers tests maken of in een aparte hal, op gestructureerde wijze met verschillende opdrachten en werksoorten kennis kunnen maken. Daarbij wordt ook gelet op zaken als werktemp ko en kunnen medewerkders laten zien wat hun mogelijkheden en interesses zijn.

De duur van het te doorlopen leertraject is altijd maatwerk. Tijdens het traject zijn er voortdurend evaluatiemomenten. Daarbij worden de voortgang, de resultaten en leerwensen telkens besproken met de medewerker. Dit gebeurt samen met de werkcoach. Hierbij worden ook ervaringen van de medewerker, praktijkbegeleiders, taaltrainers en de werkgever naast elkaar gelegd. Zo wordt gekeken in hoeverre aan de hulpvraag is voldaan of welke nieuwe vragen zich voordoen om de ontwikkeling te versterken. In deze dialoog heeft de medewerker of werkzoekende altijd een belangrijke stem.

Medewerkersraad en tevredenheidsonderzoek dragen bij aan de koers

Werkzaak Rivierenland heeft, net als andere ontwikkelbedrijven, een Medewerkersraad. Dit is wettelijk zo geregeld in de Participatiewet. De medewerkersraad geeft advies aan Werkzaak: gevraagd en ongevraagd. De adviezen gaan over uitvoering en beleid. De Medewerkersraad overlegt vier keer per jaar met de directeur van Werkzaak, die van het dagelijks bestuur toestemming heeft om namens het bestuur te handelen. Langs deze weg is een structurele basis gelegd voor de lerenden om -ook op het terrein van beleid en uitvoering- inspraak te hebben op de dagelijkse gang van zaken en op het methodisch werken.

Maar ook een klanttevredenheidsonderzoek is standaard onderdeel van het evaluatieproces. Dit wordt gehouden zowel bij werkgevers waar medewerkers van Werkzaak aan de slag zijn, als onder de doelgroepmedewerkers en vaste medewerkers van Werkzaak. Ook de uitkomsten van deze onderzoeken worden telkens vertaald naar beleid en uitvoering. Werkzaak Rivierenland gelooft erin dat zij als lerende organisatie ook het beste kan blijven voldoen aan de doelen van degenen voor wie zij zich inzet.

Het Leerlab om flexibel aan de individuele leervraag te voldoen

Een unieke voorziening van Werkzaak Rivierenland is het Leerlab met locaties in Geldermalsen en Tiel. Dit Leerlab is een ruimte waar medewerkers onder professionele begeleiding medewerkers op maat kunnen leren. In de meeste gevallen via digitale hulpmiddelen of modules, zoals bijvoorbeeld van Oefenen.nl. Denk aan taaltrainingen, een sollicitatietraining, het maken van een CV of jezelf leren presenteren aan werkgevers via een video. Het Leerlab biedt een aanvulling op de leerprocessen op de werkplek en geeft de mogelijkheid de leerder op maat net dat steuntje in de rug te bieden dat op dat moment nodig is. Het belang van het Leerlab wordt vanuit de organisatie breed gedragen. Dat wordt onder meer duidelijk doordat zojuist is begonnen met de bouw van een geheel nieuw Leerlab. Heel bewust wordt dit gebouwd op het terrein van de grootste locatie in Geldermalsen. Daar zijn immers de meeste medewerkers aan het werk of hebben daar hun afspraken. De aanwezigheid op het terrein biedt de mogelijkheid dat, naar behoefte, onder werktijd getraind kan worden op het Leerlab. Dit verlaagt de drempel om te leren enorm. Men hoeft hiervoor niet nog eens na het werk of in de avond op pad.

Een bijzonder fenomeen: de doelgroepmedewerkers in het Leerlab

Al vanaf de start van het Leerlab werden medewerkers uit de doelgroep die dat graag wilden, ingezet bij het leren en ontwikkelen van andere medewerkers. Op deze manier sneed het mes aan twee kanten. De doelgroepmedewerker kreeg de kans zich verder te ontwikkelen en nieuwe competenties te verwerven, voor de organisatie was het op die manier mogelijk gebruik te maken van de ervaringskennis van de leerders. Uit de evaluaties van het Leerlab kwam naar voren dat het hebben van voldoende professionele kennis en expertise onmisbaar is voor een goede begeleiding van het leerproces. Sindsdien is een vaste professional dagelijks verantwoordelijk voor het runnen van het Leerlab. De doelgroepmedewerkers zijn en blijven een belangrijke rol spelen, maar de kwaliteit van het leerproces kan op deze manier beter worden geborgd.
Thea geeft aan dat de verdere professionalisering en uitbouw van de activiteiten van het Leerlab voor haar hoge prioriteit heeft. Een volgende stap in dit proces is om beter te kunnen meten wat het leerrendement is van het Leerlab, om zo de kwaliteit van deze manier van leren te kunnen bepalen en bewaken.

‘Je leert altijd’

Deze wijsheid gaat niet alleen op voor elk individu, maar zeker voor degenen die vanuit de volwasseneneducatie via non-formeel en informeel leren zichzelf kunnen blijven ontwikkelen. En voor Werkzaak Rivierenland, dat als lerende organisatie telkens kijkt naar wat beter kan en daarbij medewerkers en leerders actief betrekt. De ‘stem van de leerder’ wordt in Rivierenland gehoord en verstaan!